विचित्र हावभाव ऑफ सोशल मिडिया

सोशल मिडियावर गेले काही दिवसात सुंदर नेत्रसुखद मुलींच्या फोटोंचा(दिवाळी निमित्त) फार जास्त सुळसुळाट झाला होता. बाकी काही असो, हे फोटो काढणारे फोटोग्राफर्स खरोखर महान कलावंत आहेत. भारतात जसजसे हे कॅमेराधारी वाढत आहेत, त्याच प्रमाणात  प्रत्येक कॅमेराधाऱ्याकरवी किमान ७-८ मुलींचे फोटो-सेशन होतातच. हजारोंच्या संख्येने फोटोग्राफर्स आणि दहाहजारांच्या संख्येने त्यांचे मॉडेल्स झाले असले, तरी या दशसहस्र मॉडेल्सच्या मात्र, दुर्दैवाने काही ठराविक १५-२० पोज सोशल मिडीयावर बघायला मिळतात(या मॉडेल्सच्या प्रोफाईली म्हणजे सोशल मिडिया-सोसल पब्लिक अशाच शब्दात मांडाव्या लागतात... असो...). साथप्रसिद्धी (virality)  मिळायला  या जगावेगळ्या आणि विचित्र हवभावांमध्ये नक्की काय ठेवलं आहे, ते मला मात्र आजतागायत कळलं नाहीये. या हावभावांना नक्की म्हणायचं तरी काय असा प्रश्न कायम पडतो. 

गेल्या काही दिवसात तर instagram नावाच्या सुंदर चेहऱ्यांचे विहंगम दृश्य दाखवणाऱ्या app मुळे डोकं फिरायची वेळ आली आहे. एरवी वाट्टेल ते कपडे घालून स्वतःची टिमकी मिरवणाऱ्या खुळबुळजनक प्रोफाईलींमध्ये ऐन दिवाळीत साड्यांचा धो धो पाऊस पडला.  खरं तर डोळ्यांना बरं वाटण्यासारखी परिस्थिती निर्माण झाली होती म्हणायची वेळ आली होती.चांगले फोटो बघण्याची अपेक्षा वाढली होती.... पण... दुष्काळात १३वा महिना येऊन जसा छळतो , त्याच तीव्रतेने insta ने अपेक्षेला तडा दिलाच... भरजरी साडी नेसून चांगले हावभाव न देता त्याच विचित्र हावभावांचा महापूर आला होता. आविर्भावाच्या महापुरात सापडलेला माणूस शाब्दिक गटांगळ्या खाण स्वाभाविक आहे, म्हणून अशा पूरग्रस्तांना मदत म्हणून आम्ही प्रचलित भाववक्तव्याचे विशेषणयुक्त वर्गीकरण प्रात्यक्षिकासह(पिडा सहन करा) पुढे सादर करत आहोत..

  

प्रत्येक मुलगी या वर्गीकरणात बसेलच असे नाही. बहुतांश मुली सेन्सिबल असतात आणि असल्या आचरटपणा पासून दूरही राहतात- त्यामुळे कशातच बसत नाहीत. त्यांना या ब्लोगमध्ये अजिबात टार्गेट करत नाहीये. खाली दिलेली यादी देखील सर्वव्यापी नाही. बऱ्याच मुली यातील दोन किंवा अधिक भाव एकत्रही करतात. काही मुली Gaussian Outliers असतात, आणि या यादीपलीकडले हावभाव व्यक्त करतात. तरी, बहुतांश जणी(आणि काही जण) पुढील वर्गांमध्ये बसतातच.

१. चंबूमुखी: सोशल मिडियावर सगळ्यात खळबळजनक आणि प्रचलित अशी ही पोज. आपल्या ओठांचा विचित्र असा काहीतरी चंबू करून बदकासारखं तोंड करत, गाल आत ओढून खोट्या खळ्या पाडण्याचा फालतू प्रयत्न करून फोटो काढणाऱ्या मुली या "चंबूमुखी" वर्गात गणल्या जातात. मला अनेकदा वाटतं की अशी तोंडं केली की त्यासमोर बेडूक ठेवावा. कोण जाणे, एखाद्या शापित बेडकाचा या चंबूमुखीमुळे भाग्योदय व्हायचा...

२. त्रस्तललाटी: या गटात मोडणाऱ्या मुली कायम चेहऱ्यावर एक त्रस्त भावना ठेऊन फोटो काढतात. “दामू नेन्या” सारख्या यांच्या कपाळावर पण कायम आठ्या असतात. ढगळ कपडे घालून भल्या मोठ्या कॉफीच्या कप मागे अर्धा चेहरा लपवून त्रस्तललाटी होण्यात यांना काय धन्यता वाटते काय माहित!. यांच्या फोटोकडे बघून शेवटी आपल्यालाच वैताग येतो. देवाने सुंदर चेहरा असे फालतू भाव दाखवायला दिला नाहीये असं ओरडून सांगावसं वाटतं यांना.   

३. वक्रभिवई: शायनिंग मारणाऱ्या काही मुली असतात त्यांची ही खासियत आहे. उगीचच एक भिवई वर घ्यायची आणि दुसरा डोळा छोटा करून एकाक्ष नजरेने जगाकडे बघायचं. माणसाला सतत आश्चर्य वाटलं किंवा सतत संशय आल्यावर त्याच्या चेहऱ्यावर एक भिवई सेफ्टीपिन ने कपाळात अडकवून ठेवले आहे असा काहीतरी भास होतो. फुटबॉलमध्ये कार्लो अंचेलोत्ती चा चेहरा निसर्गतःच असा आहे, त्यामुळे तो मिश्कील वाटतो. पण त्याची कॉपी करणाऱ्या मुली मांजर जसं झोपता झोपता एका डोळ्याने जग बघतं, तशा काहीशा दिसतात. पण मांजरी निदान असे डोळे करून कान टवकारून बसल्या की गोड तरी दिसतात. असो..

४. ऊर्ध्वनयन अधरांगुली: या वर्गातल्या मुली कायम तंद्री लाऊन वर बघत असतात. कायम. वर. भर दिवसा आकाशातले तारे मोजत असतात आणि त्यांचा हा दिवसाढवळ्या सप्तर्षी बघण्याचा वेडेपणा सांगणाऱ्याला करायला ओठावर बोट ठेवतात.(सुदैवाने स्वतःच्या). मला अजून खात्री पटली नाहीये की नक्की हाच विचार असतो, का कोणतातरी जागतिक प्रश्न सोडवण्यासाठी आपण गहन विचार करत तंद्रीत आहोत असं दाखवायचा खटाटोप असतो. पण, त्यांच्या दुर्दैवाने त्या साक्षात मंद वाटतात. कारण काहीही असो- आम्ही किती हुशार, माझे डोळे किती छान कोणताही विचार करून फोटो काढला तरी, बरेच वेळा चष्म्याची जाहिरात करत आहेत असंच वाटतं. तुमचं माहित नाही, पण अशा मुली बघितल्या की त्यांच्या डोळ्यात लेझर मारावासा वाटतो- तो १० रुपयांचा कुत्र्या मांजराना वेड लावणारा...अगदी डोळ्यासमोर तरळलं हे दृश्य!

५. चंबुंगली: “तू गप्प बस/आय अॅम द बेस्ट” पोज. ओठांचा चंबू करून त्याच्यावर बोट.  हे फोटो बघून तर साक्षात हिज हायनेस श्री श्री षट्बिस्कीटी ख्रिस्तियानो रोनाल्डो देखील लाजेल. या पुढे काय बोलावं आपण?

६. एधितनेत्रा: उगीचच डोळे मोठ्ठे करून बघायचं. जितके डोळे वटारता येतात, तेव्हड्या तुम्ही ग्रेट. काय सांगू आता...घुबडाचे डोळे यांच्यापुढे लहान असतात... नाही, म्हणजे कधी कधी मुली बर्यापण दिसतात यात...पण... बंगाली मुलीं एधीतनेत्रा झाल्या की कमालीचं भ्यायला होतं. आत्ता मोठ्ठे डोळे करून बघतायत, काय माहिती काही क्षणात “आमी मोंजोलिका” करत अंगावर धावून यायच्या. लांबच राहिलेलं बरं...अजून एक... इनामदाराचं "डोळे बघ डोळे" ते पण आठवतं...

७. वक्रकटी हस्तकटिका: या गटातल्या मुलींना आयुष्यात सरळ उभं राहता येत नाही. NCC नापास. १०० टक्के. सावधान सांगितलं की नक्की प्रोब्लेम येत असणार यांना. काय ते विचित्र उभं राहणं, कुल्ले काय बाहेर काढायचे, कंबरच एका बाजूनी बाहेर काढायची.. आणि हात कंबरेवर ठेवायचे.. काय कौतुक आहे या पोज च कळतच नाही. हा-हातात पाण्याचा घडा असता ही पोज तर समजू शकतो, पण इथे तर काहीच नसतं. या मुली बहुदा तीन ठिकाणी वाकडा असणाऱ्या इष्टुर फाकड्याच्या घराण्यातल्या असाव्यात.  

८. आदंशति: या वर्गातल्या मुलींना (सुदैवाने) स्वतःचे ओठ चावण्यात धन्यता वाटते. वास्तविकता यांचे दात कुबड्याखवीस आणि तात्याविंचूच्या कवळ्यांचा साचा सुवर्णलक्ष ठेवून बनवले आहेत की काय असंच वाटतं. ओठ काय चावायचेत फोतोंमध्ये? ओठ नाही चावले तर नख किंवा बोट चावतात. आणि सगळ्यात कहर म्हणजे नाडी. दामले मास्तरांच्या वर्गातली नाडी खाणाऱ्या पोराची बहिण असणार ही आदंशति. बाप उपाशी ठेवत असणार. 

दिसलं काही की चावलं त्याला... तुम्ही काय लुईझ स्वारेझ आहात का? काहीही करायचं!  

९. अर्धानासिका कृष्णोपनेत्रा: या स्वतःला लेडीज जेम्स बॉंड समजतात. आपण गॉगल घातल्यावर जरा बरे दिसतो हे त्यांना माहिती असत, आणि त्यावर हवा करायला तो गॉगल तर्जनीने नाकावर अर्ध्यापर्यंत खाली आणून बेक्कार खुन्नस देतात. यांना मी घाबरून असतो. त्यामुळे जास्त बोलणार नाही.

१०. अधरचुश्चुषा: ओठांना गांधीरमाशी चावल्यावर ओठ सुजल्यावर जे होईल तसं काहीसं करून त्यावर लाल भडक लिपस्टिकचा थर लाऊन याचं स्वपाप्या देणं आणि घेणं सुरु असत. यांचा पसार सर्वत्र असतो. स्टिल फोटो, gif,boomerang, ग्रुप फोटो, वगैरे काहीही असो. ग्रुप फोटो असला की तर अस्वलांच्या टोळीने मधमाशांच पोळं पडल्याचाच भास होतो.  च्विंगम वरचे ओठ पण एवढे मोठे नसतात. असो..   

(फोटो उपलब्ध नाही)

१२. द्विशर्याश्मीलिता: या वर्गातल्या पोरी भारी असतात. प्रत्येक फोटोत उभ्या आडव्या “V” च्या खुणा करतात. त्याचा (अन)अर्थ मला अजून कळलेला नाहीये. V च्या जोडीला प्रत्येक फोटोत डोळा मारतात. खऱ्या आयुष्यात एखाद्या पोरीने असे डोळे मारले ना, तर माणूस आयुष्यातून उठेल... यांना आयुष्यात योयो हन्निसिंह चालवलाय की काय अशी भीती वाटते. नाही, कारण खरच तसं काही असलं, तर वेळेत इंजेक्शन घेतलेली बरी.. सेल्फी मैने ले ली आज हे आपलं ब्रीदवाक्य करून या वर्गातल्या पोरी हा संसर्गजन्य हावभाव सगळीकडे पसरवतात.

१३. प्लवबटीका: या मुलींचे प्रत्येक फोटो मध्ये केस किंवा केसांची बट हवेत उडताना आपल्याला दिसते. “उडे जब जब जुल्फे तेरी.. कवारियो का दिल मचले” या गाण्याला फार महत्वाचं मानुन या मुली आपलं आयुष्य जगात असतात. हा- हा तसा प्रवेशास अवघड वर्ग मानवा लागेल, कारण मुळात यातल्या मुलींचे केस लांब असण्याची गरज असते- हो, आणि गंगावन लाऊन इथे प्रवेश निषिद्ध असतो. पण मला खरच कळत नाही... घरातला पंखा लावला तरी कशी यांची बट उडते! म्हणजे काय केसांना anti-gravity non-neutonian फ्लुइड बनवलंय का? निसर्गतः केस उडत नसले, तर स्वतःच फुंकर मारून आपली बट उडवताना या दिसतात. असे फोटो बघितले की मोह आवरत नाही... एकदा खरच करणारे... तोंडापुढे धूर फोटोशॉप करून मागे “कॉलर को थोडासा उपर चढाके” गाणं लाऊन तो व्हिडियो बनवून यांच्या घरी पाठवायचा.. बघू काय होईल ते होईल...(मला लांब केस नाहीत, म्हणून आकाशकंदिलाने काम केलं आहे- त्याचे विशेष आभार).

१४. ह्रिनमुखा: या वर्गातल्या मुलींना खोटं लाजण्याची भयानक खोड असते. म्हणजे, फोटो बघून कळतं हो आम्हाला, की खोटारडेपणा करताय.. उगीचच स्वतःचे बूट(ट च आहे) बघत बसतात...जाऊदे, गैरसमज नको. चपला बघत बसतात. किंवा गालावर हात ठेवून उगाच लाजायचा अभिनय करतात. काही नाही हो, खाली मुंडी अन पातळ धुंडी... आपण न बोललेलंच बर...

असो... तर आमच्या सहनशक्तीत एवढ्याचीच वर्णनं बसतात. आमचे केस लांब नाहीत, त्या मुळे यातल्या काही गोष्टी आम्ही करू शकत नाही... त्यामुळे जाहीर माफी मागतो. मी असले फोटो काढून टाकायचं धाडस करतोय खरं...मला खात्री आहे की काळं कुत्र लाईक करणार नाही.

मुलांनो-- अशा पोरींच कसलं आलंय फुकटचं कौतुक??? कशाला अशा फोटोंना हजार लाईक्स करता? आवरा अरे. त्रेता युगात आणि द्वापार युगात ध्यानस्त ऋषीमुनींना विचलित करायला उर्वशी रंभा मेनका यांना भरतनात्याम वगैरे करायला लागायचं इकडे तुम्ही विचित्र हवभावांना काय बळी पडताय? लायकी वाढवा की जरा. 

मुलींनो- माझे हे फोटो बघून किळस आली असेल, तर तुमचे असले फोटो बघून मला आणि माझ्यासारख्या अनेक विश्वामित्रांनाही तशीच किळस येते. त्यामुळे फोटो टाकताना १००दा विचार करा... आज मी अनेक वर्ष साचलेला वचपा काढून घेतला एकदाचा.

एकूणच पब्लिकला.. असला फालतूपणा सहन करण्यापेक्षा आणि वायरल करण्यापेक्षा चांगल्या गोष्टी तरी शेअर आणि अपलोड करा. 

जाऊदे... झाला माझा आजचा राग व्यक्त करून...

तळटीप: वरील ब्लॉग सर्व मुलींना उद्देशून लिहिलेला नाही. हुशार मुलानी नोंद घ्यावी नोंद घ्यवी आणि वरील प्रकाराला फक्त विनोद मानावे.,
मूर्ख मुलींनी फेमिनिसमच्या नावाखाली माझ्यावर फालतूची टीका करू नये.
-हुकुमावरून(फक्त मूर्ख मुलींसाठी(आणि मुलांसाठी))

The Ruins of Ambejogai.

Ambejogai in Beed district of Maharashtra is the location of the famous Yogeshwari temple- the Kuldaivata of all Chitpavan Brahmins. It is a strange anomaly, considering the Chitpavans hail from the Kokan region. No conclusive or convincing evidence has been put forward- they arguments have ranged from the origin of Chitpavans outside and the goddess shifting to Ambejogai to them being Yajurvedi brahmins who migrated to the Kokan with a major stop at Ambejogai. Whatever the tales, Ambejogai is most definitely the Kul-daivata of peoples from a far off land, as strange as it may see and sound. The temple happens to be one of the 3 and half shakti-peeths in Maharashtra. It is also one of the 3 Yogeshwari(Jogeshwari) temples in Maharashtra- the other two being at Lanja in Ratnagiri district and the other being the Tambdi Jogeshwari in Pune.

Myths and stories apart, purely from a historical point of view, the place seems to be of great importance from 10th century onwards. Ambejogai seems to have been a culturally thriving city- proof being the ornate temple construction one finds around the Yogeshwari temple. Sakleshwar Temple, Kholeshwar  temple, the Mukundraj caves, and numerous other sites nearby.

I happened to visit the place in June 2017 with Uma and our families, as a custom post marriage. The place happens to be extremely rich in architectural remains, and streets- heck even dump sites are littered with archeological ruins of pillars, arches, figures or carvings of some sort. Ive read that they have discovered a new temple in the region, which wont come as a surprize, given the amount of temple "ruins" one already finds over there. I was there for a short time- a few hours, and hence could not study to my hearts content. However, I managed to have a look at the appalling Ambejogai Archeological Museum, and the nearby Shivleni Caves, also known as the Hattikhana- for the presence of 4 stone elephants in the complex . Both the places are neglected, and in a shambolic condition. This apathy towards our culture and history is really bewildering. Tourism would have been the staple livelihood of the people living there, if it was in Europe or North America. Anyway, there is a lot of scope to develop the region as a Religious- Historical tourist attraction.

The old village is otherwise very charming, with ancient houses lining up the streets surrounding the temple. The setting is idyllic, however, connectivity and vehicles is slowly increasing the bustle. Exploring the village, the temple and its surroundings for a detailed study is high on the agenda, permit to time at hand in subsequent trips back home.

Collage of dancing girls from ancient temple ruins. Ambejogai.

Details- Dancing Girl 1

Details- Dancing Girl 2

Details- Dancing Girl 1

Details- Dancing Girl 4

A "gadhegal" or curse stone. The offender is immortally cursed with an explicit representation of his/her mother having intercourse with a donkey 

Details of the gadhegal curse stone.

motifs on a pillar

possibly a carving of Mahishasur mardini

From the entrance of a ruined temple.

vandalized statues of Ganapati.

Vandalized statue of Ganapati

Most likely from an arch.

Information board at the Shivleni

Nandi Mandap, Shivleni

Elephant 1

Elephant 2

Sabhamandap

Obscure carvings on the walls of Sabhamandap of Shivleni

Towards Nothing.

Elephant 1

Elephants 3, 4

view of the entire complex. the 1st elephant is hidden behind the Nandi mandap.

सह्याद्रीच्या पाऊलखुणा- किल्ले प्रचंडगड!

गेल्या रविवारी अनेक वर्षांनी सह्याद्रीत भटकायचा योग पुन्हा एकदा माझ्या वाट्याला आला. गेली काही वर्षे भारताबाहेर असल्याने किंवा भारतात असलो तर ऑफिसग्रस्त असल्याने ट्रेकिंग हा छंद जरा मागे पडला होता. बाकी काही म्हणा... ऑफिसात बसून माणूस रग्गड कमावतो- पैसे आणि पोट दोनीही. माझ्याबाबतीत म्हणाल तर दुसरा मुद्दा अगदी यथार्थ बरोबर आहे. काम करून कोट्याधीश झालो नाहीच उलट थोड्याफार प्रमाणात पोट्याधीश नक्कीच झालोय! ५ वर्षांचा आळसाचा वारसा घेऊन सुटलेल्या ढेर्यांनी डोंगर चढायचा म्हणजे जरा बेताचंच म्हणायचं. वर पोहोचू का नाही ही शंका तर होतीच! त्यातून तोरणा चढणं म्हणजे एका अर्थी स्टंटबाजीच म्हणायची...पण, लहानपानापासून या डोंगरांमधून भटकण्याची सवय आहे, त्यामुळे स्वतःची परीक्षा म्हणून वरपर्यंत जायचच असा एक अट्टाहास होता.

रविवारी पहाटे ४.४५ ला घराबाहेर पडलो होतो. इथून थेट वेल्हे गाठायचं होतं. पहाटेच्या अंधारात पुण्याचा रिकाम्या रस्त्यांची शांतता अनुभवणं म्हणजे एक चमत्कारच मानावा! गजबजलेल्या सिंहगड रस्त्यावर एकही गाडी नाहीये हे बघून खूपच आनंद झाला. थोडं उजाडेपर्यंत आम्ही पाबे घाटात पोहोचलो होतो. गेल्या काही दिवसात हा परिसर पावसात न्हाऊन निघाला होता. त्यामुळे नव तृणांनी हिरव्या गालिच्यात गुंडाळल्यासारखा वाटत होता. डोंगरउतारावर लहानमोठे धबधबे खळखळून कोसळत होते. भात पेरणीला नुकतीच सुरवात झाली होती, त्यामुळे सर्वत्र पाण्यानी भरलेली शेतजमीन आणि त्यात भाताची होणारी लागवड, आजूबाजूला मधूनच दिसणारी कौलारू घरं असं एक सुंदर निसर्गचित्र सतत साथीला होतं. अमेरिका देश महान जरी असला तरी तिथे ही मजा नाही. आपल्या मातीचा रंग आणि गंध आपल्या मनात घर करून असतो-त्यामुळे इथून दूर जाण्याची खंत फार मोठी असते. त्यात अमेरिकेत हे रंग आणि गंध अनुभवायला मिळण अशक्य! मग आपसूक विचार यायला लागतात- ज्या देशात जांभूळ, करवंद, फणस आणि आंबे मिळत नाहीत, त्या देशाला गर्व करायचा कोणताही अधिकार नाही- नापास आहे तो देश! 

पास नापासाचा विचारातून सद्यस्थितीत लगेच परतलो तो नुकताच एक निसर्गवर्णनाचा संस्कृत श्लोक वाचला होता त्याच्या आधाराने. आज त्याचे शब्दशः प्रात्यक्षिक बाहेर बघायला मिळत होते. 

स्थलीभूमिर्निर्यन्नवकतृणरोमाञ्चनिचय-

प्रपञ्चैःप्रोन्मीलत्कुटजकलिकार्जृम्भितशतैः|

घनारम्भे प्रेयस्युपगिरि गालन्निर्झरजल-

प्रणालप्रस्वेदैः कमपि मृदुभावं प्रथयति|| 

शुद्रकाचे शब्दशः वर्णन!

हा बहुदा शुद्रकने लिहिलेला असावा- पण नक्की माहित नाही. शिखरिणी वृत्तात बांधलेला हा श्लोक अक्षरशः डोळ्यासमोर चोहीकडे दिसत होता. पृथ्वी एखादी सुंदर स्त्री आहे, जी तिचा प्रियकर पाऊस याची वाट पहात आहे, त्याची पहिली चाहूल लागताच गवतरूपी रोमांच तिच्या अंगावर उभे राहिलेत, तिचं आश्चर्य व्यक्त करायला शेकडो कुडाची फुले उमलायला लागली आहेत. आपल्या प्रियकराच्या आगमनाने घामाघूम झालेली सृष्टी अंगाच्या डोंगरांवरून निर्झररुपी घाम गळू लागली आहे, आणि तो येतोय हे लक्षात येऊन अतिशय मृदुभावे प्रसन्नता पसरवत आहे असा काव्यात्मक अर्थ एके ठिकाणी वाचला होता. काल्पनिक अतिशयोक्ती जरी बाजूला ठेवली, तरी शब्दशः भाषांतरानुसार पावसाळ्यात नवीन तृण लपेटून उभी असलेली शेतजमीन, नुकत्याच उमललेल्या शेकडो कुडाच्या फुलांमधून दरवळणारा सुगंध,  डोंगरउतारावर पावसामुळे निर्माण होणारे झुळझुळणारे निर्झर या सर्वामुळे सर्वत्र प्रसन्नता पसरते हा सरळ सोपा अर्थ सुद्धा एक विलक्षण चित्र उभं करतो.

पाबे घाट ओलांडून ६.३० च्या आसपास आम्ही वेल्हे गाठले होते. गावात जुन्या मराठी पद्धतीने चौथर्यावर बांधलेली दगडी घरं पाहून मन अगदी प्रसन्न झालं होतं. बदलत्या काळानुसार वाळीत टाकलेल्या आणि कालबाह्य ठरवल्या गेलेल्या काही परंपरांमध्ये ही देखील एक दुर्दैवी गोष्ट- त्यामुळे जुनं बांधकाम बघितलं की छान वाटतं. अशाच चौथर्यावर बांधलेल्या एका टपरीवर चहा पोह्यांचा नाश्ता करून गड चढायला सुरवात केली.सुरवातीलाच एक खळखळणारी कुठलीतरी मावळगंगा वाहात होती- तिच्या आवाजातल्या गतीचा ताल घेऊन आमची चढायची गती ठरवली- आणि आम्ही सुसाट सुटलो!

वेल्हे गावात बाबा

मावळगंगा!

गडाचा पहिला टप्पा सिमेंटच्या रस्त्यावरूनच चालत होतो. त्यामुळे फार काही मजा येत नव्हती. तरी आजुबाजूच्या वातावरणाचा आनंद घेत धबधबे मोजत पुढे जात होतो. रस्त्याच्या दोनही बाजूला  ऐनाची अनेक झाडं दिसत होती- कळ्या, फुलं आणि फळांनी लगडलेली. त्यासोबतच असंख्य प्रमाणात बूचपांगारा! पावसाळ्याच्या सुरवातीला पूर्ण पट्टा लाल फुलांनी बहरलेला असणार! जायला हवं तेव्हा! 

वाटेतला धबधबा!

तोरण्याच्या वाटेवर

गलन्निर्झरजल!

वाटेत सापडलेलं एका प्रकारचं Orchid

चढता चढता एका चौथऱ्यावर एक मारुतीची मूर्ती दिसली. थोडं पुढे काही सतीशिळा देखील होत्या. पण अर्ध्या रस्त्यातला तो मारुती बघून अंगात बळ संचारलं. आमची सगळी दैवतं अशी रांगडीच असतात. त्यांना संगमरवरी महाल आणि मंदिर लागत नाहीत. मंदिर बांधायचच झालं तर काळ्या कातळात, नाहीतर सुसाट वाहणारा वारा हेच चार खांब आणि अस्ताव्यस्त पसरलेलं आकाश हेच त्याचं छत! चुकुन एखादा वड-पिंपळ-उंबर असतो- तुम्हा आम्हा सामान्यांना सावलीसाठी. मारुतीरायाचे आशीर्वाद घेऊन नव्या बळाने पुढे निघालो. दुतर्फा हिरवळ होती. धो धो धबधबे होते. म्हणता म्हणता पहिल्या पठारावर पोहोचलो. इतका वेळ डोंगराच्या आडोशाला होतो त्यामुळे वारा बाधक असेल असं वाटलं नाही- परंतु इतका सुसाट वारा आयुष्यात कधीही अनुभवला नव्हता! दोनदा मी उडून जातो की काय असा विचार देखील आला! कमकुवत मनाचा असतो, तर कदाचित इथे हार पत्करून मागे वळलो असतो- अनेक लोक घाबरून मागे फिरत पण होते- पण लहानपणीचे संस्कार इथे कामी आले! 

आमची रांगडी दैवतं

"सह्याद्रीत फिरताना त्याला आदर देऊन फिरलात तर सह्यपर्वत तुमच्या कानात स्वराज्याचा, स्वातंत्र्याचा आणि क्रांतीचा मंत्र फुंकतो." हे बेडेकरांचे शब्द मनावर कोरले गेले आहेत. अवघा भारत यवनांनी ग्रासला असताना इथल्या निधड्या छाताडानी एक होऊन एक विलक्षण राष्ट्र निर्माण केलं होतं. त्या राष्ट्राचा श्रीगणेशा याच ठिकाणी झाला होता. दुर्गभ्रमंतीचा धूळ खात पडलेला माझा छंद पुन्हा नव्याने सुरु करण्यासाठी माझ्या नशिबी हाच प्रचंडगड होता! त्यामुळे गडावर पोहोचायला अतिउत्सुकच होतो! त्या जोशातच शेवटच्या टप्प्यातलं अवघड चढण अगदी सहज पार केलं! अडीच तीन फुटी दगडांवर अगदी सहजपणे चढत पायथ्यापासून फक्त दीड तासात वर पोहोचलो होतो. वाटेतले धबधबे, ढगांमध्ये ला[लपलेला बिनीचा दरवाजा  आणि हनुमंत दरवाजा एक वेगळीच झिंग चढवत होता. आतापर्यंत पावसात नखशिखांत भिजलो होतो- पण चुकूनही याची खंत नव्हती! 

उत्तुंग चढण!

बिनी दरवाजा

हनुमंत दरवाजा

गडावरचा वारा आणि पाऊस चित्तथरारक होता! इंग्रजांनी तोरण्याचं वर्णन करताना म्हणलेलं आहे की "सिंहगड ही वाघाची गुहा असली, तर तोरणा हे गरुडाचं घरटं आहे!" त्या पलीकडे औरंगजेबाचा एक सरदार- किल्लेदारखान याने एका पत्रात लिहिलंय "शिवाजीचा तोरणा नावाचा किल्ला अति भयानक आहे. इथे वाहणारा वारा तरुणाची दांडी गुल करतो तिथे माझ्यासारख्या म्हाताऱ्याचं काय! हा किल्ला नाही- सैतानाची गुहा आहे! इथे फक्त भुतं प्रेतं आणि मराठेच राहू शकतात!" या सगळ्या विधानांची प्रचीती हा किल्ला चढताना आली. त्या पलीकडे शिवरायांनी स्वराज्याचं तोरण लाऊन याचं नाव प्रचंडगड का ठेवलं असावं, हे कळून चुकलं! हा दुर्ग खरच प्रचण्ड तांडवः शिवम्! आहे!

प्रचंड प्रमाणात ढग आणि पाऊस असल्याने आजुबाजूचं काहीच दिसत नव्हतं- त्यामुळे वर भटकण्यात काही अर्थ नव्हता. मेंगाईदेवीच्या मंदिरात त्या अष्टायुध भवानीचं दर्शन घेऊन तिच्या प्रसादाचा गरमागरम चहा आणि राजगिरा लाडू खाऊन गड उतरायला सुरवात केली. परतीच्या वाटेवर पोटाची पोती घेऊन हार पत्करलेले अनेक सह्यमंत्रहीन तरुण दिसले आणि त्यांची दया आली. बेडेकरांनी कधीतरी सांगितलं होतं- सह्याद्रीला योग्य तो आदर दिला नाही तर तो तुम्हाला धडाधडा खाली ढकलतो- इथे उद्धट पोटसुट्यांचा ईगो कोसळताना दिसला. 

सह्याद्रीने आत्तापर्यंत खूप काही दिले आहे. परवा देखील फार आनंद दिला. जिद्द दिली. मनावर जमलेला गंज, आणि ढेर्यांवर चढलेली चरबी उडवून लावण्याची ताकद दिली. एका परीने त्या धो धो पावसाच्या रुपात चैतन्यामृतच शिंपडलं! अनेक वर्षांनी माझ्यासाठी सार्थ झाली साद सह्याद्रीची...भटकंती नव्यानी!!